गर्भधारणा ही प्रत्येक स्त्रीसाठी एक वेगळी आणि सुंदर प्रवास असते. मात्र काही महिलांसाठी ही गर्भधारणा काही वैद्यकीय अडचणींमुळे हाय-रिस्क म्हणजेच धोकादायक ठरू शकते. अशा प्रेग्नन्सीत आई आणि बाळ दोघांच्या आरोग्यावर परिणाम होण्याची शक्यता अधिक असते. हाय-रिस्क प्रेग्नन्सीचे प्रकार समजून घेतल्यास गर्भवती स्त्रीने योग्य काळजी घेता येते आणि यशस्वी गर्भधारणा शक्य होते.

हाय-रिस्क प्रेग्नन्सी म्हणजे काय?

हाय-रिस्क प्रेग्नन्सी म्हणजे अशी गर्भधारणा जिथे आई, बाळ किंवा दोघांनाही काही आरोग्यविषयक गुंतागुंत होण्याची शक्यता असते. ही जोखीम पूर्वीपासून असलेल्या आजारांमुळे, गर्भधारणेदरम्यान झालेल्या गुंतागुंतीमुळे किंवा जीवनशैलीशी संबंधित सवयींमुळे होऊ शकते.

हाय-रिस्क प्रेग्नन्सीचे प्रकार

1. प्रौढ वयातील गर्भधारणा (३५ वर्षांपेक्षा जास्त)

या वयात गर्भधारणेत गर्भाशयाच्या विकृती, डायबेटीस, ब्लड प्रेशर, आणि डाऊन सिंड्रोमसारख्या जन्मजात दोषांचा धोका वाढतो.

2. अल्पवयीन मुलींची गर्भधारणा (१७ वर्षांखालील)

अल्पवयात गर्भधारणा झाल्यास शरीर पूर्ण विकसित न झाल्यामुळे बाळाचा वजन कमी असणे, प्रीटर्म डिलिव्हरी होणे यांसारख्या अडचणी निर्माण होतात.

3. एकापेक्षा अधिक बाळांची गर्भधारणा (जुळे, त्रिकाळ, इ.)

अशा गर्भधारणेत प्रीमॅच्युअर डिलिव्हरी, डायबेटीस, उच्च रक्तदाब यांसारखी धोके अधिक असतात.

4. गर्भधारणेदरम्यान मधुमेह (Gestational Diabetes)

गर्भधारणेत ब्लड शुगर वाढल्यास बाळ मोठे होते, डिलिव्हरीवेळी अडचणी येतात व सिझेरियनचा धोका वाढतो.

5. प्री-एक्लॅम्प्सिया आणि एक्लॅम्प्सिया

उच्च रक्तदाब व लघवीमध्ये प्रोटीन आढळणे हे या स्थितीचे लक्षण असून गंभीर झाल्यास फिट्स (seizures) येऊ शकतात.

6. प्लॅसेंटा प्रीव्हिया

प्लॅसेंटा गर्भाशयाच्या तोंडाला झाकत असल्यास डिलिव्हरीवेळी रक्तस्राव होतो व सी-सेक्शन गरजेचा होतो.

7. प्रीटर्म लेबर (७ महिन्यांपूर्वी होणारी डिलिव्हरी)

गर्भधारणा पूर्ण होण्याआधी बाळ जन्माला आल्यास त्याच्या आरोग्यावर गंभीर परिणाम होतो.

8. पूर्वीपासून असलेल्या दीर्घकालीन आजारांसोबत गर्भधारणा

मधुमेह, उच्च रक्तदाब, थायरॉइड, मूत्रपिंडाचे आजार, हार्ट प्रॉब्लेम्स, किंवा अॅटोइम्यून डिसऑर्डर असणाऱ्या महिलांना विशेष लक्ष देणे आवश्यक असते.

9. संसर्गजन्य आजार (Infections)

रुबेला, टॉक्सोप्लाझ्मोसिस, लिस्टीरिया, झिका व्हायरस किंवा STI हे आजार बाळावर परिणाम करू शकतात.

10. पूर्वीच्या गर्भधारणेत गुंतागुंत झालेली असणे

पूर्वी गर्भपात, मृत बाळंतपण किंवा जन्मदोष असलेली अपत्य झाल्यास पुढील गर्भधारणा हाय-रिस्क असू शकते.

11. जीवनशैलीशी संबंधित कारणे

धूम्रपान, मद्यपान, अंमली पदार्थांचे सेवन किंवा अपुरा आहार या सवयींमुळेही गर्भधारणा धोकादायक ठरू शकते.

हाय-रिस्क प्रेग्नन्सीत काय काळजी घ्यावी?

• नियमित गर्भतपासणी व सोनोग्राफी
  
• डॉक्टरांचा सल्ला वेळेवर घेणे
  
• पोषणमूल्ययुक्त आहार घेणे
  
• व्यायाम आणि मानसिक स्वास्थ्य राखणे
  
• लक्षणांमध्ये बदल जाणवताच तात्काळ डॉक्टरांना भेटणे
  
• व्यसने पूर्णतः टाळणे
  

हाय-रिस्क प्रेग्नन्सी ही घाबरण्याची बाब नाही, पण ती गंभीरपणे घेणे गरजेचे आहे. वेळेवर निदान, काळजीपूर्वक वैद्यकीय मार्गदर्शन आणि योग्य जीवनशैलीच्या सवयी यामुळे अशा गर्भधारणाही यशस्वी होऊ शकतात.