गर्भधारणेदरम्यान वजन वाढ किती सामान्य आहे आणि ती सुरक्षितपणे कशी नियंत्रणात ठेवावी? - Dr. Sulabha Pawar
गर्भधारणा हा प्रत्येक महिलेसाठी आनंदाचा आणि बदलांचा काळ असतो. पण या काळात शरीरातील वजन वाढ ही एक सामान्य पण चिंतेची बाब ठरते. काही प्रश्न नेहमीच मनात येतात – माझं वजन जास्त तर वाढत नाही ना? एवढी वाढ सामान्य आहे का? वजन वाढ रोखताना बाळाच्या वाढीवर परिणाम तर होणार नाही ना?
या ब्लॉगमध्ये आपण पाहणार आहोत –
- गर्भधारणेत वजन किती वाढणं योग्य आहे
- का ते आवश्यक आहे
- आणि ते संतुलित ठेवण्यासाठी कोणत्या उपाययोजना करता येतील
गर्भधारणेदरम्यान वजन वाढण्याचे सामान्य मापदंड
तुमचं गर्भधारणेपूर्वीचं BMI (Body Mass Index) किती आहे, त्यावर गर्भधारणेदरम्यान वाढणाऱ्या वजनाचे प्रमाण ठरते.
BMI प्रमाण | वजन किती वाढणे योग्य |
कमी वजन (BMI <18.5) | 12.5 ते 18 किलो |
सामान्य वजन (BMI 18.5–24.9) | 11.5 ते 16 किलो |
जास्त वजन (BMI 25–29.9) | 7 ते 11.5 किलो |
स्थूल (BMI ≥30) | 5 ते 9 किलो |
तुमच्या डॉक्टरांच्या मार्गदर्शनानुसार हे प्रमाण थोडं वरखाली होऊ शकतं.
गर्भधारणेत वजन का वाढायला हवं?
योग्य प्रमाणात वजन वाढणं हे बाळाच्या वाढीसाठी आणि तुमच्या आरोग्यासाठी अत्यावश्यक आहे. कारण:
- बाळाचा विकास
- प्लेसेंटा आणि अॅम्नियोटिक फ्लुइडचा वाढ
- आईच्या शरीरातील अतिरिक्त रक्तप्रवाह
- प्रसूतीनंतर स्तनपानासाठी आवश्यक चरबीचा साठा
अत्यल्प वजनवाढ बाळाच्या कमी वजनाच्या जन्माला कारणीभूत ठरू शकते, तर अती वजनवाढीमुळे गर्भसाखर (Gestational Diabetes), उच्च रक्तदाब व सिझेरियन डिलिव्हरी होण्याचा धोका वाढतो.
त्रैमासिकानुसार वजनवाढ मार्गदर्शक
१. पहिला त्रैमासिक (१–१२ आठवडे)
- वजनवाढ: १–२ किलो
- सकाळची अस्वस्थता सामान्य, पौष्टिक आहारावर लक्ष केंद्रित करा.
२. दुसरा त्रैमासिक (१३–२६ आठवडे)
- साप्ताहिक वजनवाढ: ०.४–०.५ किलो
- बाळाची वाढ जलद सुरू होते, भूक वाढते.
३. तिसरा त्रैमासिक (२७–४० आठवडे)
- सातत्याने दर आठवड्याला सुमारे ०.५ किलो वजन वाढू शकते.
- पोषक आहार व हलकीशारीरिक हालचाल महत्त्वाची.
गर्भधारणेतील वजन संतुलित ठेवण्यासाठी उपाय
- “दोन जणांसाठी खा” या चुकीच्या समजुतीपासून सावध रहा
– केवळ दुसऱ्या आणि तिसऱ्या त्रैमासिकातच ३००–५०० अतिरिक्त कॅलरीज आवश्यक असतात. - नियमित व्यायाम करा
– चालणे, प्रेग्नंसी योगा, किंवा डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार सॉफ्ट एक्सरसाईज करा. - पौष्टिक आहार घ्या
– संपूर्ण धान्ये, फळे, भाज्या, प्रथिने आणि चांगले चरबीयुक्त पदार्थ असावेत. - जंक फूड आणि गोड पदार्थ टाळा
– साखर, शीतपेय, वाडगे पदार्थ यांचा अतिरेक टाळा. - पाणी भरपूर प्या
– दररोज किमान ८–१० ग्लास पाणी प्यायल्याने सूज, बद्धकोष्ठता आणि डिहायड्रेशन टाळता येते. - वजनाची नियमित तपासणी करा
– दर महिन्याला डॉक्टरकडे वजन तपासून घ्या आणि वाढ योग्य आहे का ते पहा.
कधी डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा?
तुमचं वजन अचानक खूप वाढतं किंवा कमी होतंय,
अन्नाबद्दल अरुची वाटते,
अत्याधिक सुज येते,
किंवा बाळाची हालचाल कमी वाटते, तर
डॉक्टरांशी तात्काळ संपर्क साधावा.
गर्भधारणेत वजन वाढणं हे एक नैसर्गिक आणि आवश्यक टप्पा आहे. पण ते योग्य प्रमाणातच व्हायला हवं. संतुलित आहार, नियमित हालचाल आणि डॉक्टरांचा सल्ला घेत राहिल्यास, आई आणि बाळ दोघांचंही आरोग्य उत्तम राहील.
